Tablice z dziesięcioma przykazaniami, stare miasto w Jerozolimie
Kazanie na podstawie Mt 5,17-19 wygłoszone podczas nabożeństwa nieszpornego w Krakowie 2 sierpnia 2025 r.
Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie przeminie z prawa, aż wszystko się wypełni. Kto by więc złamał jedno z tych najmniejszych przykazań i uczyłby tak ludzi, będzie nazwany najmniejszym w królestwie niebieskim. A kto by je wypełniał i uczył, ten będzie nazwany wielkim w królestwie niebieskim.
Mt 5,17nn [UBG]
Łaska naszego Pana i Zbawiciela Jezusa Chrystusa niech będzie z wami wszystkimi.
Drodzy bracia i siostry,
nasza dzisiejsza Ewangelia stanowi fragment czterech rozdziałów Ewangelii Mateusza, które są jednym z najlepiej znanych i być może najczęściej cytowanych tekstów w historii ludzkości. Kazanie na górze jest historycznym wydarzeniem, które wpłynęło na dzieje sztuki, etyki, prawa, systemów opieki społecznej i zdrowotnej w naszych krajach oraz na historię idei i polityki.
Przy tak ważnym tekście, nie powinno dziwić, że pojawiają się przeciwstawne podejścia do jego treści i zasadniczo odmienne interpretacje. Na jednym krańcu tego spektrum interpretacji mamy odrzucenie autentyczności i autorytetu Pisma bądź emocjonalną moralność. Z perspektywy XXI wieku tekst kazania na górze bywa ‘oczyszczony’ bądź ‘odkostniony’ z jakiegokolwiek religijnego znaczenia, autorytet Chrystusa zostaje usunięty, a tekst wykorzystywany jest przez polityków lub aktywistów, aby uzasadnić swoją agendę lub osiągnąć bieżące cele. Na drugim krańcu mamy próbę odczytywania kazania na górze jako prawa, które jest bezkompromisowym zestawem wskazówek jak należy żyć, aby Bóg przyjął kogoś do swojego Królestwa. W dziejach chrześcijaństwa widzimy próby ustanowienia teokracji, która przyspieszy historię zbawienia i przyniesie Królestwo Boże tym, którzy wypełniają prawo i nauki Chrystusa wyłożone w kazaniu na górze. Jak te dążenia do teokracji się skończyły, wiemy z historii husyckich taborytów, z historii Massachusetts, z historii absolutystycznej luterańskiej Danii, z historii Thomasa Muntzera, z przypadków niszczenia dzieł sztuki w Zachodniej Europie przez radykalnych protestantów czy ze złupienia praskiego zamku w 1619 r.
Marcin Luter zdawał sobie sprawę z tego zagrożenia i polemizował z dwoma stronami, zarówno tymi, którzy odzierali Pismo z autorytetu, jak i z tymi, którzy uroili sobie, że mogą wypełnić prawo i wybudować społeczeństwo, które urzeczywistni Królestwo Boże na ziemi. Dla Lutra rozróżnienie między Prawem i Ewangelią było kluczem nie tylko do zrozumienia Pisma, ale również zrozumienia zbawczych dzieł Boga wobec człowieka. Właściwe rozróżnienie, jakie funkcje ma Boże Prawo, ma zatem kluczowe znaczenie dla uniknięcia wspomnianych już błędów.
Reformacja luterańska rozróżniała trzy zastosowania Prawa. Po pierwsze, służy ono okiełznaniu ludzkiej grzeszności, wymusza w społeczeństwie dyscyplinę i porządek przez strach przed karą. Po drugie, uświadamia człowiekowi jego grzeszność i stan potępienia, w którym potrzebuje krzyża Chrystusa, aby zostać ocalonym od grzechu i śmierci, i otrzymać zbawienną łaskę. Po trzecie, dla tych, którzy są już usprawiedliwieni przez krzyż Chrystusa, Prawo staje się pomocnikiem i przewodnikiem w prowadzeniu chrześcijańskiego życia (tertius usus legis).
W naszej dzisiejszej Ewangelii Jezus ostrzega nas, abyśmy nie sądzili, że przyszedł On znieść Prawo. Chrystus przyszedł, aby wypełnić Prawo i proroków. Nasz Pan zapowiedział też, że nawet najmniejsza litera w Prawie nie przeminie, dopóki istnieje ten świat. Następnie ostrzegł, że ktokolwiek pominąłby jedno z przykazań Prawa, zostanie nazwany najmniejszym w Królestwie Bożym. Jezus przestrzega więc tych, którzy nie uznają autorytetu Prawa i proroków. Jak zatem Jezus wypełnił Prawo? Na trzy sposoby.
Po pierwsze, nauki Jezusa są pełnym objawieniem Bożej łaski i miłosierdzia, i jako takie stanowią wypełnienie Prawa i proroków. Np. przykazanie o niemordowaniu jest udoskonalone przez naukę Jezusa o tym, że grzeszy już ten, kto gniewa się na bliźniego. Przykazanie o niecudzołożeniu jest udoskonalone przez naukę Jezusa o tym, że pożądliwe spojrzenie na kobietę stanowi cudzołóstwo, które dokonuje się w sercu. Właśnie dlatego Napoleon Bonaparte powiedział, że wie jacy są ludzie i nauka Chrystusa nie jest nauką ludzką, lecz Boską.
Po drugie, Jezus wypełnił Prawo i proroków w swoim własnym życiu. Jego życie było zgodne z Jego naukami. Za każdym razem, gdy Jezus okazywał miłosierdzie czy przebaczał grzechy, wypełniał Prawo konkretnymi czynami i swoim życiem. Nie było rozdźwięku między nauką i życiem Jezusa. Całe życie Jezusa było w pełni autentyczne, szczere, doskonałe i bezgrzeszne. Owa autentyczność zaprowadziła Jezusa ku Jego śmierci na krzyżu, o której sam powiedział: Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś oddaje swoje życie za swoich przyjaciół. [J 15,13]
Po trzecie, odkupieńcza śmierć Chrystusa na krzyżu jest ostatecznym wypełnieniem Prawa. W jaki sposób ten symbol pohańbienia, cierpienia i śmierci jest wypełnieniem Prawa i wyrazem niezasłużonej Bożej łaski? W swojej religijności nasi przodkowie mieli lepsze zrozumienie odkupieńczego dzieła Chrystusa niż my. Gdzieś w Europie znajduje się obraz przedstawiający chrzest Jezusa w Jordanie. Wody Jordanu nie są przejrzyste, lecz ciemne, pełne brudnego mułu. Przedstawiają one grzechy ludzkości, moje grzechy i twoje przewinienia wobec Prawa są ukazane jako paskudny muł. Ten brud grzeszności przemieszcza się na obrazie ku Jezusowi. Nasz ochrzczony Pan zdaje się go przyciągać. Jezus bierze na siebie nasze grzechy, a przez to, jak prowokacyjnie ujął to Luter, Chrystus stał się grzesznikiem dla nas. A jaka jest kara za grzech? Apostoł Paweł odpowiedział wyraźnie, karą za grzech jest śmierć. Kiedy upokorzony Chrystus dźwiga krzyż na Golgotę, kiedy zostaje przybity do krzyża i oddaje swoje życie, Prawo zostaje wypełnione, a Umęczony staje się Zbawicielem świata. Trzy dni później narzędzie jego egzekucji staje się symbolem Bożej łaski i miejscem, gdzie Zbawiciel odkupił nas i ocalił. Grzechy całego świata, moje i twoje, bracie i siostro, zostały wzięte na Golgotę i tam została wykonana należna za nie kara, a Prawo zostało całkowicie wypełnione. Pamiętajmy o tym, gdy popełnimy grzech, pamiętajmy o cierpieniu Chrystusa, o jego przebitych rękach i nogach. To ja przekroczyłem Boże Prawo i spowodowałem cierpienie Chrystusa. Bracia i siostry, także wy mieliście wkład w ból Chrystusa. Jednakże Chrystus oznajmił, że wszystko czyni nowe [Ap 21,5]. Tak, Prawo zostało wypełnione. Sprawiedliwości stało się zadość przez mękę i śmierć Chrystusa na krzyżu. Wykonało się. Tak więc każdy, kto bagatelizuje Prawa, bagatelizuje ludzki grzech i tym samym bagatelizuje znaczenie Chrystusowej męki i Jego zasług. Gdy kobiety przybyły do pustego grobu i gdy zmartwychwstały Chrystus spotkał apostołów w Jerozolimie, szczęśliwa wymiana została zwieńczona: Chrystus, Zbawiciel świata wypełnił Prawo, odkupił nas od śmierci, zstąpił dla nas do piekieł i zwyciężył diabła. Zbawiciel świata przynosi dobrą nowinę apostołom i całemu światu, również wam, bracia i siostry: dobrą nowinę Jego sprawiedliwości, pokoju i wiecznego życia. Każdy ochrzczony w imię Pańskie otrzymuje przez wiarę Bożą łaskę i usprawiedliwienie wyjednane dla nas na krzyżu. Chrystus daje nam pokój i życie wieczne, bowiem zwyciężył diabła i śmierć.
Zatem, bracia i siostry, radujmy się, bo przez swoje wielkie miłosierdzie Chrystus za nas wypełnił Prawo. Radujmy się pokojem i życiem wiecznym, które otrzymujemy z przebitych rąk naszego pana. A pełni radości i wdzięczności idźmy w świat i przynieśmy tę dobrą nowinę naszym bliźnim.
Amen.
ks. Martin Damašek
